(Φωτογραφία από τον χρήστη Karolina Grabowska στο Pexels)
Πόσες φορές δεν αναρωτηθήκαμε από που έρχονται οι ιδέες; Κάθε φορά που ρωτούμε ένα συγγραφέα, παίρνουμε και μια διαφορετική απάντηση. Όπως κι όταν τον ρωτούμε γιατί γράφει. Τι συμβαίνει μέσα στο μυαλό ενός συγγραφέα ή ενός δημιουργού γενικά και ξεκινάει ένα ακόμη φανταστικό ταξίδι; Συχνά έχουμε ακούσει να μιλούν για την αποκλίνουσα σκέψη, ως ενός ιδιαίτερου χαρακτηριστικού του δημιουργικού ανθρώπου. Όταν όσα ζούμε δεν είναι αρκετά, τότε η φαντασία αναλαμβάνει την δύσκολη δουλειά να καλύψει τα κενά εκείνα που μας οδηγούν στην δημιουργία ενός κόσμου από την αρχή.
Όλα συμβαίνουν γύρω μας
"Οτιδήποτε βλέπεις μπορεί να γίνει ένα παραμύθι και μπορείς να βγάλεις μια ιστορία από οτιδήποτε αγγίξεις."
Hans Christian Andersen, 1805-1875
Δανός συγγραφέας παραμυθιών
"Δεν βουτώ την πένα μου μέσα στη μελάνη, αλλά μέσα στη ζωή."
Blaise Cendrars, 1887-1961
Γαλλοελβετός ποιητής
"Κοίτα τι γίνεται στο κόσμο. Κάθε μέρα προκύπτει κάτι συναρπαστικό ή εξοργιστικό για το οποίο μπορείς να γράψεις. Με όλα αυτά που συμβαίνουν, πώς θα μπορούσα εγώ να σταματήσω [να γράφω];"
Gwendolyn Brooks, 1917-2000,
Αφροαμερικανίδα ποιήτρια
"Η δουλειά σου δεν είναι να βρεις αυτές τις ιδέες αλλά να τις αναγνωρίσεις όταν αυτές εμφανίζονται"
Stephen King, 1947-
Αμερικανός συγγραφέας μυστηρίου & τρόμου
Κάθε δημιουργός γνωρίζει ότι η ιστορία του θα χαρακτηριστεί πετυχημένη όταν καταφέρει να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή του σε όλη την διάρκεια της εξέλιξής της, από την αρχή μέχρι το τέλος. Αυτή η σκέψη γεμίζει με άγχος τον δημιουργό τόσο πολύ, που είναι δυνατόν να του προκαλέσει το γνωστό μπλοκάρισμα του συγγραφέα (writer’s block). Ο συγγραφέας εάν πέσει σε αυτή την παγίδα αρχίζει να αναζητεί την ιστορία του πολύ μακριά από την καθημερινότητα του, ενώ όλες οι ιστορίες βρίσκονται απλά γύρω μας.
Ξεκινούν, εξελίσσονται και ολοκληρώνονται καθημερινά πολλές από αυτές μπροστά στα μάτια μας και εμείς ούτε που το καταλαβαίνουμε. Ακόμη και αν δεν ολοκληρωθούν μπροστά μας, η φαντασία μας σχεδιάζει ένα πιθανό σενάριο λήξης της ιστορίας. Κάποιες από αυτές μπορεί να είναι ενδιαφέρουσες από μόνες τους, ενώ κάποιες γίνονται ακόμη πιο ενδιαφέρουσες με την δική μας παρέμβαση.
Το ερώτημα «Τι θα γινόταν εάν…» είναι μια ερώτηση κλειδί. Εάν αυτό που μόλις συνέβη μπροστά στα μάτια μας ήταν πιο επικίνδυνο, πιο προκλητικό, πιο δύσκολο, πιο όμορφο, πιο αποτελεσματικό, πιο καταστροφικό; Ακόμη τι θα γινόταν εάν ο ήρωας ήταν πιο εγωιστής, πιο περήφανος, πιο έξυπνος, πιο κουτός, πιο τυχερός, πιο άσχημος; Τι θα γινόταν εάν η ιστορία εξελισσόταν στην Ελλάδα, στην Αμερική, στην Αίγυπτο; Τα ερωτήματα «τι θα γινόταν εάν» είναι άπειρα, καθώς κι οι ιστορίες που μπορούν να προκύψουν. Η ικανότητα του συγγραφέα/σεναριογράφου να εντοπίζει την καλή ιδέα ανάμεσα στις τόσες που θα προκύψουν από τα ερωτήματα του είναι εκείνη που θα τον κάνει να ξεχωρίσει. Η καλή ιδέα συνεχίζει να τον βασανίζει για μέρες και ζητάει να ολοκληρωθεί. Η κακή ιδέα δεν θα εξελιχθεί, θα κουράσει και θα μείνει στην άκρη τελικά.
Προσωπικά βιώματα και αναζητήσεις
"Η μαντάμ Μποβαρύ είμαι εγώ."
Gustave Flaubert, 1821-1880
Γάλλος συγγραφέας
"Ποτέ δε χρειάστηκε να διαλέξω ένα θέμα. Μάλλον τα θέματα διάλεγαν εμένα."
Ernest Hemingway, 1899 - 1961
Αμερικανός συγγραφέας, Νόμπελ 1954
"Αν υπάρχει ένα βιβλίο που θέλεις να διαβάσεις αλλά που δεν έχει γραφτεί ακόμα, τότε εσύ είσαι αυτός που πρέπει να το γράψει."
Toni Morrison, 1931-
Αμερικανίδα συγγραφέας, Νόμπελ 1993
Προσωπικά βιώματα και αναζητήσεις μπορεί να είναι η κινητήριος δύναμη ενός συγγραφέα. Είναι μια πολύ σημαντική πηγή έμπνευσης. Οι δημιουργοί μέσα από μια ιστορία αναζητούν απαντήσεις και λύσεις στα προβλήματα τους θέλοντας να τα δουν από την μεριά του θεατή. Οι ήρωες μιας ιστορίας μπορεί να κουβαλούν μέσα τους προβληματισμούς και ανασφάλειες του δημιουργού που ζητούν απαντήσεις. Το ερώτημα εδώ είναι, εάν κάποιες παράμετροι στην ζωή ήταν διαφορετικές πως θα περίμεναν να εξελιχθεί η ιστορία;
Η μούσα έρχεται από το πουθενά
"Η καλύτερη στιγμή για να σχεδιάσεις ένα βιβλίο είναι ενώ πλένεις τα πιάτα."
Agatha Christie, 1890-1976
Βρετανίδα συγγραφέας
"Οι μούσες είναι φαντάσματα και μερικές φορές έρχονται απρόσκλητες."
Stephen King, 1947-
Αμερικανός συγγραφέας μυστηρίου & τρόμου
Πολλοί συγγραφείς ισχυρίζονται ότι η μούσα έρχεται από το πουθενά. Πόσο αληθινό όμως μπορεί να είναι αυτό; Σύμφωνα με την Σοφία Νικολαϊδου, συγγραφέα και καθηγήτρια δημιουργικής γραφής, στο βιβλίο της «Πως έρχονται οι λέξεις» αναφέρει:
«-Από πού έρχονται τα κείμενα και οι ιδέες;
-Από την πίσω σκοτεινή γωνιά του μυαλού. Αντιλαμβάνομαι την γραφή ως έναν τύπο εσωτερικής ζωής. Ο καθένας από μας ζει την ζωή του. Με τις εμφανείς για τους τριγύρω περιπέτειες του βίου, τις αναποδιές και τα στριμώγματα. Παράλληλα όμως εξελίσσεται και ένας τύπος εσωτερικής ζωής, που συμβαίνει μυστικά στο κεφάλι μας. Εκεί μπορεί να γίνεται χαλασμός – και κανείς να μην το παίρνει χαμπάρι. Μέσα στο μυαλό πράγματα γίνονται και ξεγίνονται, ένας κόσμος ολόκληρος βράζει, την στιγμή που, πιθανόν, ξαπλώνουμε κουρασμένοι στον καναπέ κι ατενίζουμε μοναχικά το ταβάνι. Η γραφή αποτυπώνει, στις ευτυχισμένες στιγμές της, αυτόν τον ορυκτό, τον κρυμμένο κόσμο, τον κάνει πρόσωπα, αφήγηση, πλοκή.»
Αυτήν η εκδοχή δικαιολογεί και την έμπνευση που είχε ο γνωστός αμερικάνος συγγραφέας για την συγγραφή του μυθιστορήματος «Μίζερι». Ο Στήβεν Κινγκ στο βιβλίο του «Περί συγγραφής: Το χρονικό μιας τέχνης» αναφέρει ότι η αρχική ιδέα για την συγγραφή του βιβλίου αυτού ήρθε στο ύπνο του εν πτήση, όταν ταξίδευε με την γυναίκα του για την Αγγλία. Του φάνηκε αρκετά ενδιαφέρουσα ιδέα και την κατέγραψε σε μια χαρτοπετσέτα την οποία όμως και έχασε. Φτάνοντας στο ξενοδοχείο αναζήτησε ένα ήσυχο μέρος για να γράψει τις πρώτες χειρόγραφες σελίδες που ήταν η αρχή μιας ιστορίας που θα γυριζόταν και σε ταινία μερικά χρόνια αργότερα.
Τρώγοντας έρχεται η όρεξη
"Σε κάθε βιβλίο μου, από ένα σημείο και μετά, οι ήρωές μου παίρνουν πρωτοβουλίες και ολοκληρώνουν μόνοι τους το έργο."
William Faulkner, 1897-1962
Αμερικανός συγγραφέας, Νόμπελ 1949
"Οι ερασιτέχνες κάθονται και περιμένουν να τους έρθει έμπνευση. Οι υπόλοιποι σηκωνόμαστε και πιάνουμε δουλειά."
Όταν με ρωτούν πώς γράφω απαντώ πάντα: «μια λέξη τη φορά».
Stephen King, 1947-
Αμερικανός συγγραφέας μυστηρίου & τρόμου
Τα πάντα έχουν να κάνουν με την προσωπική εμπειρία του καθενός όμως τελικά αυτό που λέμε «τρώγοντας έρχεται η όρεξη» ισχύει στην δημιουργικότητα; Πολύ δημιουργοί υποστηρίζουν ότι μεγάλο μέρος των ιδεών έρχεται στην πορεία αρκεί να ξεκινήσει κανείς να γράφει και ότι η πιο τρομακτική στιγμή είναι η στιγμή μπροστά στην λευκή κόλα χαρτί. Μετά ζωντανεύουν οι ήρωες, αποκτούν προσωπικότητα, υποφέρουν, προσπαθούν και πολύ σημαντικό στο τέλος εξελίσσονται.
Πάντα χρειάζεται η πρώτη σπίθα πριν να ξεκινήσει η μεγάλη πυρκαγιά. Πρέπει να έχεις μια βάση. Πολλοί ξεκινούν από την πλοκή και δημιουργούν ήρωες που μπορούν να υποστηρίξουν την θέση της ιστορίας. Άλλοι πάλι δημιουργούν ήρωες, προσωπικότητες με δυνατά και αδύνατα σημεία, επιλέγουν τις δοκιμασίες τους και έτσι γενάτε η πλοκή.
Συμπεράσματα
Δεν υπάρχει σαφής τρόπος να αναζητήσουμε την έμπνευση γιατί δεν είναι μόνο ένας. Τα πάντα βρίσκονται γύρω μας με την μορφή της πραγματικότητας. Τα νιώθουμε με τις αισθήσεις μας, όραση, ακοή, γεύση, όσφρηση και αφή. Τα επεξεργαζόμαστε με την ψυχή μας, τις εμπειρίες μας, τις ευαισθησίες μας, την προσωπικότητα μας, τις επιθυμίες μας και τις ανάγκες μας. Τα συναισθήματα που μας προκαλούν μπορεί να είναι αδιάφορα, αλλά μπορεί και να είναι τόσο δυνατά ώστε να μας τυραννούν όλη την υπόλοιπη μέρα και να ψάχνουν τρόπο μέσα από μια φανταστική ιστορία να βγουν στο φως. Η φαντασία μας είναι αυτή που αναλαμβάνει τον ρόλο να απαντήσει, να μας ανακουφίσει και να μας λυτρώσει μέσα από τις λέξεις και τις εικόνες.
Βιβλιογραφία - Ιστοτοπογραφία
«Πως έρχονται οι λέξεις», Σοφία Νικολαϊδου, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2014
«Περί συγγραφής. Το χρονικό μιας τέχνης», Στήβεν Κίνγκ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ BELL
Γνωμικολόγικον
Comments